کسب وکارهای فناورانه در مسیر توسعه، با فراز و نشیب های بسیاری مواجهند. دارایی اصلی این کسب و کارها، دانش فنی است و لذا عدم شناخت کافی بانک ها، دریافت خدمات مالی (وام و ضمانت نامه) را برای این کسب و‌کارها با مشکلاتی همراه کرده است. در نتیجه، داشتن درک درست از این کسب و‌کارها لازمه هر گونه حمایت و پشتیبانی برای فعالیت آنها است.
در این رابطه صندوق‌های پژوهش و فناوری ذیل برنامه سوم توسعه و با هدف ارائه خدمات مالی به شرکتهای دانش‌بنیان شکل گرفته‌اند. در میان آنها «صندوق پژوهش و فناوری غیردولتی توسعه فناوری ایرانیان» از سال ۱۳۹۰ شروع به فعالیت کرده و تاکنون نزدیک به ۲۰۰۰ میلیارد تومان انواع خدمات مالی به شرکتهای فناور و دانش بنیان ارائه نموده است.
صدور ضمانت نامه برای شرکت های دانش بنیان
صندوق توسعه فناوری ایرانیان برای رفع بروکراسی طولانی و پیچیده بانکها، دریافت ضمانتنامه را برای شرکت های دانش بنیان و فناور، راحت و هموار کرده است. این صندوق برخلاف بانکها، ابتدا توان فنی و سپس صورت های مالی شرکت ها را ملاک ارزیابی و اعتبارسنجی قرار می‌دهد و بر اساس آن، حد اعتباری شرکت را مشخص می کند و لذا شرکت ها تنها با یکبار امضا قرارداد و صرفا ارائه چک به عنوان تضمین، می توانند به دفعات و صرفا با درخواست کتبی، انواع ضمانتنامه را تا سقف حد اعتباریشان دریافت کنند.
همچنین مزیت دیگری که این صندوق در جهت حمایت از شرکتهای دانش بنیان در بخش صدور ضمانت نامه دارد، در نظر گرفتن تخفیف ۵۰ درصدی در اخذ ودیعه‌ی ضمانت نامه برای این شرکت ها است و علاوه بر آن شرکت‌ها بر اساس حد اعتباری نزد این صندوق و نیز عملکرد اخذ ضمانت نامه‌ها در صندوق تا سقف ۵۰ درصد نیز از تخفیف کارمزد برخوردار می شوند.
ضمانتنامه های صادره توسط صندوق ایرانیان ارزش ضمانتنامه بانکی را دارد ولی بجای اینکه در سامانه سپام بانک مرکزی ثبت شوند در سامانه سپاص معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری ثبت شده و قابلیت استعلام از این سامانه را دارد.
در این مطلب با انواع ضمانت نامه های صادره توسط صندوق ایرانیان آشنا می شویم:
-
ضمانتنامه شرکت در مناقصه
سازمان هایی که به عنوان کارفرما، اجرای پروژه های خود را به دیگر شرکت های می سپارند، ابتدا مناقصه برگزار میکنند و برای اینکه از انجام تعهدات شرکت کنندگان در مناقصه، اطمینان داشته باشند، از انها ضمانت نامه شرکت در مناقصه طلب می کنند. ضمانت نامه شرکت هایی که برنده نشده اند، به صادر کننده اعم از بانک یا صندوق مالی دیگر مانند صندوق توسعه فناوری ایرانیان مسترد می شود ولی ضمانت نامه برنده تا عقد قرارداد نهایی و ارائه ضمانت نامه حسن انجام کار، نزد کارفرما باقی می ماند و در صورت خودداری از ارائه ضمانت نامه حسن انجام تعهد و یا امتناع از انعقاد قرارداد، ضمانت نامه شرکت در مناقصه واخواست می شود، در این حالت صندوق صادر کننده ضمانت نامه، مبلغ آن را به کارفرما پرداخت می کند.
-
ضمانتنامه شرکت در مزایده
سازمان ها گاهی برای فروش کالا، خدمات یا اموال خود به بالاترین قیمت پیشنهادی، اقدام به برگزاری مزایده می نمایند و در این حالت اشخاص شرکت کننده در مزایده، باید همراه پیشنهاد خود ضمانت نامه ای ارائه دهند که به کارفرما اطمینان لازم برای انجام تعهدات شرکت کننده در مزایده را نشان بدهد، به این نوع ضمانت نامه، ضمانت نامه شرکت در مزایده گفته می شود.
این ضمانت نامه به ذینفع اختیار می‌دهد در صورتیکه شرکت کننده در مزایده به تعهداتش عمل نکرده و باعث خسارت شود، مبلغ ضمانت نامه را از سازمان ضامن دریافت کند.
-
ضمانتنامه انجام تعهدات
ضمانتنامه حسن انجام کار برای اطمینان کارفرما از انجام درست و به‌موقع تعهدات پیمانکار، مطابق قرارداد منعقده بین آنها صادر می‌شود، زیرا گاهی امکان تحقیق و بررسی در مورد توانایی تولیدی و فنی و وضعیت مال پیمانکار وجود ندارد. لذا این ضمانت نامه ابزاری است که به وسیله آن کارفرما از انجام درست موضوع قرارداد توسط پیمانکار اطمینان حاصل می‌کند.
-
ضمانتنامه حسن انجام کار
با توجه به اینکه درصد مشخصی از مبلغ هر پرداختی به پیمانکار(معمولا ۱۰%)، کسر شده و در حساب جداگانه ای به عنوان تضمین حسن انجام کار نگهداری می شود، لذا اگر پیمانکار، پروژه را به شکل درست و طبق قرارداد پیش نبرد، موجب خسارت به کارفرما می شود که این خسارت از محل این وجوه تامین می شود. علاوه بر این تضمین حسن انجام کار وسیله‌ای است که پیمانکار را ملزم به اجرای درست قرارداد می‌کند؛ چرا که وی می‌داند اگر تعهدات خود را به شکل درست انجام ندهد، تضمین حسن انجام کار آزاد نخواهد شد.
-
ضمانتنامه پیش پرداخت
در بعضی قراردادها، فروشنده یا پیمانکار به منظور تأمین نقدینگی لازم جهت انجام پروژه در ابتدای کار، درصدی از ارزش کالا یا خدمت موضوع قرارداد را به صورت پیش پرداخت از کارفرما یا خریدار طلب می کند. کارفرما برای حصول اطمینان از اینکه در مقابل وجه پرداخت شده، کالا یا خدمات ارائه خواهد شد و یا وجه پیش پرداخت مسترد خواهد شد، از فروشنده یا پیمانکار می خواهد که ضمانت نامه پیش پرداخت ارائه بکند.
این ضمانت نامه به ذینفع اختیار می‌دهد در صورتیکه پیمانکار به تعهدات خود عمل نکرده و از انجام پروژه باز مانده و مبلغی نیز جهت استرداد پیش پرداخت نداشته باشد، وجه ضمانت نامه را از صندوق یا بانک ضامن دریافت کند.
-
ضمانتنامه استرداد کسور وجه الضمان
معمولاً به استناد قرارداد اصلی بین کارفرما و پیمانکار، همزمان با پیشرفت پروژه، پیمانکار (ضمانت خواه) در هر مرحله، صورت وضعیت هزینه های انجام شده را برای کارفرما ارسال و با تأیید کارفرما (ذینفع) پس از کسر ۱۰% از هر صورت وضعیت، به عنوان کسور وجه الضمان مابقی وجه آن را به پیمانکار پرداخت می‌کند.
کسور وجه الضمان مذکور، به منظور اطمینان از حسن اجرای تعهدات پیمانکار درنظر گرفته می شود تا چنانچه در پایان اجرای پروژه، نواقصی موجود باشد؛ کارفرما بتواند از محل وجه الضمان کسر شده جبران خسارت نماید. پس از اینکه کار پروژه به اتمام رسید و طرح به طور موقت تحویل کارفرما گردید، ممکن است کارفرما در قبال اخذ ضمانت نامه استرداد کسور وجه الضمان، نسبت به پرداخت مبلغ کسر شده به پیمانکار اقدام نماید.
-
ضمانتنامه تعهد پرداخت
این ضمانتنامه می‌تواند برای پوشش موارد بسیاری از تعهدات پرداخت صادر شود مثلاً در ارتباط با تضمین قرارداد فروش، قراردادهای اجاره، قراردادهای ساخت، وام، اوراق قرضه یا هر تعهد مالی دیگری می‌توان از ضمانتنامه تعهد پرداخت استفاده نمود. در سالهای اخیر تقاضای صدور ضمانتنامه های تعهدات جهت جایگزینی با اعتبار اسنادی بطور چشمگیری افزایش یافته است و تفاوت دو ابزار در این است که تسویه حساب و پرداخت تحت اعتبارات اسنادی عادی زمانی انجام می‌شود که دیگر طرف‌های درگیر در اعتبار اسنادی وظایف تعریف شده خود را به تحقق رسانده باشند، در حالیکه ذینفع یک ضمانت نامه تعهد پرداخت، در وهله اول باید وجه را از خریدار یا متعهد اصلی دریافت نماید و در صورتیکه خریدار در پرداخت خود قصور ورزد ذینفع با مراجعه به مرجع صدور ضمانت نامه می‌تواند وجه ضمانتنامه را مطالبه نماید.
-
ضمانتنامه گمرکی
این نوع ضمانتنامه زمانی کاربرد پیدا می‌کند که متقاضی صدور ضمانتنامه درخواست حضور در نمایشگاه بین المللی در کشوری دیگر را دارد و یا در زمانی که برای پروژه نیاز به ورود تجهیزات خاص بطور موقت باشد، برای اینکه متقاضی ضمانتنامه حقوق گمرکی را پرداخت نکند مبادرت به تقاضای صدور این نوع ضمانتنامه بنفع گمرک کشور میزبان می‌نماید. گمرک کشور مربوطه در صورتی که کالای مورد نظر در زمان مقرر از کشور خارج نشود و یا اینکه حقوق و عوارض گمرکی پرداخت نشود می‌تواند ضمانتنامه مورد بحث را مورد مطالبه قرار دهد.
همچنین، صاحبان کالاهای وارداتی برای ترخیص کالا در صورتی که نتوانند حقوق ورودی و سود بازرگانی را نقدا پرداخت کنند باید معادل آن ضمانت نامه ۶ یا ۹ ماهه یا قسطی به گمرک بسپارند.با صدور ضمانت نامه گمرکی نوعی تعهد پرداخت برای بانک به وجود می آید که در سر رسید معین و تاریخ اقساط وجه آن را به گمرک بپردازد.
