سلسله نشست «اقتصاد دانش بنیان؛ چیستی، موانع و الزامات» ذیل گفتگوهای مسیر پیشرفت، با همکاری اندیشکده اقتصاد مقاومتی و دیگر نهادهای پژوهشی و دستگاههای اجرایی از جمله صندوق توسعه فناوری ایرانیان برگزار شد. این سلسله نشست با هدف بررسی مفاهیم، سیاستگذاریها، تصمیم گیریها و اکوسیستم موجود در حوزه دانش بنیان و ارائه رویکردی نو برای تحقق اقتصاد دانش بنیان در کشور، طراحی شدهاست.
رویکرد گفتگوهای مسیر پیشرفت، سیاست پژوهی و عملیات پژوهی است و در هر سلسله نشست آن، یک موضوع محوری مدنظر قرار می گیرد. بر این اساس، سلسله نشست تخصصی اقتصاد دانش بنیان؛ چیستی، موانع و الزامات در ۴ محور «ارزیابی زیست بوم فعلی دانش بنیان»، «مبانی اقتصاد دانشبنیان»، «مدل توسعه اقتصاد دانش بنیان در کشور» و «سازکارهای حمایتی و انگیزشی تحقق اقتصاد دانش بنیان»، برگزار می شد.
سازکارهای حمایتی و انگیزشی در راستای تحقق اقتصاد دانشبنیان
چهارمین جلسه این سلسله نشست به میزبانی وزارت امور اقتصادی و دارایی در تاریخ دوشنبه ۹ آبان ۱۴۰۱ از ساعت ۱۵ الی ۱۸ برگزار شد و به محور سازوکارهای حمایتی و انگیزشی تحقق اقتصاد دانش بنیان در کشور اختصاص داشت.
در این نشست، آقایان روحالله متفکرآزاد نماینده مجلس و عضو ناظر مجلس در شورای عالی عتف، سعید شجاعی مدیرعامل صندوق توسعه فناوری ایرانیان، روحالله ابوجعفری عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری و مشاور وزیر اقتصاد در امور دانشبنیان، مصطفی بغدادی مدیر توسعه اکوسیستم صندوق نوآوری و شکوفایی، مجید کریمی مدیرکل دفتر بازارهای مالی وزارت امور اقتصادی و دارایی، عبدالمجید مرشدی معاون دفتر تامین مالی و سرمایهگذاری معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و سید جعفر حسینی عضو هیئت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری حضور داشتند.
سخنرانان حاضر در این نشستف ضمن اشاره به رویکردهای مختلف در مورد اقتصاد دانش بنیان و نقد و بررسی آنها، مدلهای موجود و مطلوب حمایت از تحقق اقتصاد دانش بنیان در کشور با حضور ذینفعان و بازیگران این حوزه تشریح کردند.
دکتر سعید شجاعی: سهم اقتصاد دانش بنیان از کل اقتصاد کشور، کمتر از یک درصد است
در این نشست، دکتر سعید شجاعی مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری توسعه فناوری ایرانیان گفت: مقام معظم رهبری چند روز پیش در دیدار با نخبگان گفتند حتما از نخبگان حمایت کنید ولی منظور از حمایت لزوما پرداخت پول نیست و حتی چه بسا در مواردی حمایت مالی کار را خراب هم بکند.
وی افزود: شاخص جهانی نوآوری دو زیرشاخص کلی و اساسی دارد که یکی سرفصل شاخصهای اساسی ورودی نوآوری و یکی سرفصل شاخصهای خروجی نوآوری است. زیرشاخصهای مربوط به شاخصهای ورودی ۵ دسته است که عمدتا بر میگردد به قواعد، قوانین، محیط کسب و کار، نهادهای تشویق کننده نوآوری، رقابت در بازار و چیزهایی که در داخل کشور به حیطه وظایف معاونت علمی بر نمیگردد. مثلا ما به معاونت علمی بگوییم محیط کسب و کار را درست کن میگوید در حیطه وظایف من نیست و مثلا به وزارت اقتصاد یا صمت مربوط است. دسته دوم نیز شاخصهای خروجی است که بیشتر شاخصهای مرتبط با فناوری و نوآوری هستند تا شاخصهای اقتصادی. مثل میزان خلق دانش، میزان ثبت پتنت، داراییهای نامشهود و … . اینها شاخصهایی است که بیشتر به نظر میرسد متولی آن دستگاه علم و فناوری و به طور خاص معاونت علمی است. ما در شاخص ورودی نوآوری در سال ۲۰۲۲، ۷۳ بودیم اما در خروجی ۳۸ بودیم. یعنی در خروجی شاخصهایمان خیلی بهتر از شاخصهای محیطی و ورودی و زیرساختی بودهاست.
وی ادامه داد: درمورد شاخصهای اقتصادی، ما الآن نزدیک ۷۵۰۰ شرکت دانش بنیان داریم. سال ۹۹ درآمد این شرکتها نزدیک ۲۰۰ همت بود. یه نکته جالب این است که این ۲۰۰ همت ۸۰ درصدش برای کمتر از ۵ درصد از این شرکتها بودهاست که اکثرشان قبل از قانون دانش بنیان و شکل گیری معاونت علمی هم بودهاند و کار فناورانه میکردند. حتما سیاستهای حوزه فناوری باعث بهبود وضعیتشان شده اما اصل و اساسشان مربوط به قانون دانش بنیان نیست. مثل مپنا، ایرانخودرو، ماشین سازی اراک و … .
مدیرعامل صندوق پژوهش و فناوری توسعه فناوری ایرانیان خاطرنشان کرد: سهم اقتصاد دانش بنیان از کل اقتصاد کشور کمتر از ۱ درصد است. روی روش محاسبه آن نکاتی هست اما در حد چند دهم درصد. آیا درآمد فروش دانش بنیانها که حدود ۷۵۰۰ تا هستند و البته نیمی از آنها هیچ درآمدی ندارند و در سال ۹۹ ۲۰۰ همت درآمد داشتند در سالهای مختلف رشد درآمدی شان چگونه بودهاست؟ آمارها میگوید اگر تورم و افزایش تعداد شرکتها حذف شود، افزایش معناداری در درآمد شرکتهای دانش بنیان مشاهده نمیشود.
باید از مدل حمایت انکوباتوری و گلخانهای در اقتصاد دانش بنیان خارج شویم
ایشان افزودند: در کشور یک سری سیاستهای انکوباتوری و گلخانهای ایجاد شدهاست. بدون توجه به مشکل ترافیک و آب و هوا و آب برای کشاورزی و مسکن و سایر مشکلات اقتصادی گفته شده یک سری شرکت جمع شوند، ما کاری به بقیه اقتصاد نداریم. یک سری شرکت دانش بنیان هستیم که آپولو هوا میکند، ماهواره میسازد، موشک نقطه زن میسازد، داروی ضد سرطان تولید میکند و به بقیه کشور هم کاری ندارد. در سطح کلان بزرگترین اشتباهی بوده که در این حوزه اتفاق افتاده و حمایتها معطوف شدهاست به حمایتهای مالی. در صورتی که نه حمایتها باید لزوما مالی باشد و نه معاونت علمی یک وزارتخانه است برای این که از برخی شرکتها حمایت کند. معاون علمی معاون رئیس جمهور است برای تصمیمسازی در همه حوزههای مرتبط با علم و فناوری و اقتصاد دانش بنیان.
مثلا در این ۷،۸ سال معاونت علمی حدود ۱۰ هزار میلیارد تومان پرداختی داشته است. بررسی ها نشان میدهد که ۲۵ درصد از این ۱۰ هزار میلیارد تومان به ۳ دستگاه پرداخت شده در حالی که حدود ۱۰۰۰ دستگاه وجود دارد که میتوانند از این حمایتها استفاده کنند. دستگاههایی مثل پارکهای علم و فناوری، کارخانه نوآوری، مراکز رشد و … و خود شرکت دانش بنیان در سطح ملی. حدود ۱۰۰۰ شخصیت حقوقی در گرفتن این ۱۰ هزار میلیارد تومان با معاونت علمی تعامل داشتهاند. قاعده مشخصی هم از این که این پول چطور توزیع میشود نبودهاست. یک منطق رفاقتی، دورهمی، احساسی در معاونت علمی حاکم بوده که به چه کسی، کجا و با چه قاعدهای کمک شود و خیلی سلیقهای بودهاست. یعنی مثلا یک آقایی در فلان بازدید از فلان شرکت خوشش آمده و یک دفعه چند میلیارد تومان کمک کردهاست. این نوع حمایت بدون ضابطه و بدون قاعده تبعات بدی دارد. مهم ترین پیامدش این است که انگیزهها را میکشد و پیش بینی پذیری را از افراد میگیرد. یعنی فرد نمیداند اگر مرکز نوآوری تاسیس کند حمایت میشود یا نه.
وی افزود: حمایتهای ما در این حوزه به صورت رانتی و بدون منطق اقتصادی انجام شدهاست. ما خیلی جاها به کسی که نیاز به پول سرمایهگذاری داشتهاست وام دادهایم. یعنی کسی که باید براساس یک منطق اقتصادی برای کارش سرمایهگذار پیدا میکرده به راحتی رفته و وام قرض الحسنه گرفتهاست. باید از این منطق انکوباتوری خارج شویم. به نظرم وقت آن رسیده است.
برای مطالعه متن کامل سخنان مطرح شده در این نشست، می توانید از نشانی زیر وارد شوید.
حمایت گلخانهای از اقتصاد دانش بنیان کارا نیست/ بانک مرکزی، وزارت صمت و سازمان مالیات متولی اصلی
